نوای فارس - سجاد مالمیر: هفته گذشته خبری دردناک و غم‌انگیز از مرگ سلیم مؤذن‌زاده، وارث صدای خانواده هنرمند مؤذن‌زاده، دل جامعه ایرانی را به درد آورد، زیرا او تأثیری شگرف در نوحه‌خوانی این مرز و بوم داشته و الگویی برای جوانان نوحه‌خوان ایرانی به شمار می‌رفت.
سلیم موذن‌زاده ملقب به سلطان‌الذاکرین از مداحان و پیرغلامان برجسته اردبیل بود که شهره او فراتر از شهر و استان رفته و نوای دل‌نشینش به جای‌جای این مرز و بوم رسید. آثار مؤذن‌زاده بیشتر به زبان ترکی خوانده شده ولی برخی از کاست‌های او به زبان‌های فارسی و عربی اجرا شده‌اند، گرچه توفیق این نوحه‌خوان قدیمی بیشتر در همان اجرا به زبان ترکی است. نوحه "زینب زینب" معروف‌ترین اثر سلیم مؤذن‌زاده است که لذت بردن از آن، زبان، گویش، نژاد، جغرافیا و مذهب نمی‌شناسد و هر آن‌کس که آن را می‌شنود، ناخودآگاه منقلب می‌شود.
سلیم مؤذن‌زاده اردبیلی در در سال ۱۳۱۵ خورشیدی در شهر اردبیل زاده شد. پدرش شیخ عبدالکریم مؤذن‌زاده اردبیلی اولین مؤذن ایرانی بود که صدایش در رادیو شنیده شد. او در سال ۱۲۷۳ خورشیدی در محله "تازه شهر" اردبیل متولد شد و نوایش تا سال ۱۳۲۱ خورشیدی از منارۀ مسجد میرزا علی‌اکبر این شهر به گوش می‌رسید. استاد سلیم در مورد علاقه پدرش به اذان می‌گوید: "او در سال ۱۳۲۱ خورشیدی به قصد زیارت بارگاه ملکوتی امام رضا عازم مشهد مقدس می‌شود و در بین راه شبی را در منزل یکی از دوستان خویش در تهران سپری می‌کند. از آنجایی که شیخ عبدالکریم عشق موذنی داشته، سحرگاه به پشت بام منزل واقع در خیابان عین الدوله رفته و ندای توحیدی اذان را سر می‌دهد."
همچنین برادر وی، مرحوم رحیم مؤذن‌زاده اردبیلی معروف‌ترین اذان را در ایران ضبط کرده و اثرش در در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است. رحیم مؤذن‌زاده نیز همچون برادرش 80 سال عمر کرد. او در سال 1304 به دنیا آمد، تقریباً 40 ساله بود که اذان ملکوتی‌اش را ضبط کرد و در نهایت در سال 1384 به خاطر ابتلا به بیماری سرطان در بیمارستان مدائن تهران در گذشت. در آن سال، سلیم مؤذن‌زاده بر بالین برادرش نشست و اذان وی را با صدای بلند برایش خواند. سلیم مؤذن‌زاده به جز رحیم، سه بردار دیگر به نام‌های نعیم، محمود و داود داشت که هر کدام آن‌ها نیز از مداحان و مؤذن‌های مشهور شهر اردبیل و کشور ایران بودند.
استاد مؤذن‌زاده از دوران نوجوانی علاقه بسیاری به اهل بیت (ع) داشت و در مداحی، نوحه‌خوانی، مولودی خوانی، اذان و قرائت قرآن مجید متبحر بود. اکنون از او حدود دو هزار و 500 عنوان نوار کاست و سی‌دی مربوط به برنامه‌های عزاداری و نوحه خوانی موجود است. اساتید موسیقی دانشگاه‌های کشور آذربایجان صدای ایشان را "لاهوتی" می‌دانند و به گفته ایشان در هر 100 سال یک‌بار همچین صدایی در جهان پدیدار می‌گردد، بنابراین در نوع و سبک و قدرت صدا، ایشان را جزو عجایب قرن دانسته‌اند. اساتید فن نام او را هم‌ردیف استاد عبدالباسط در زمینه تلاوت قرآن و استاد شجریان در زمینه اجرای موسیقی اصیل ایرانی دانسته‌اند.
سلطان‌الذاکرین، صدای خوب در مداحی را از رشته‌های هنری ظریف توصیف می‌کرد و معتقد بود که ملاحت، زیر و بم آهنگ، ادای کلام و تحریرهای مناسب لازمه این هنر است. وی که خود علاوه برحفظ روش‌های قدیمی، سبک‌های جدیدی با اصالت فرهنگی را در نوحه‌خوانی و مداحی ابداع نمود، در قیاس صدای خود با صدای پدرش گفته بود:" صدای من در برابر صدای پدرم مانند قطره‌ای است در مقابل دریا!" مؤذن‌زاده در حضور آیت‌الله طباطبایی مفسر تفسیر المیزان نیز مداحی داشت و ایشان از موذن‌زاده تقاضای مداحی عربی می‌کرد.
آنچه که مداحی‌های مؤذن‌زاده را برجسته می‌کرد، احترام واقعی و به دور از ادا و ریای این نوحه‌خوان نسبت به صاحبان عزا و ملودی بود. از نظر مرحوم موذن‌زاده، مداحی و نواحه‌خوانی کار هر کسی نیست. او معتقد بود که نوحه‌خوان باید دوره‌های تعلیم را با موفقیت پشت سر بگذارد و به این نکته توجه کند که می‌خواهد برای عزای حسین بن‌علی نوحه بگوید، پس پاکی نیت و خلوص عمل، لازمه موفقیت و ماندگاری است. همچنین استاد مؤذن‌زاده درباره اهمیت موسیقی در نوحه‌خوانی می‌گوید: "صدای خوش یک امر موروثی در خانواده ما بود. ابوی در عزای حسین نوحه می‌گفت و نوحه می‌خواند، اما چیزی که او را در درجه‌ای برتر قرار می‌داد، آشنایی کامل او به موسیقی است. او در ردیف و گوشه‌های موسیقی ید طولایی داشت و ما را نیز آموزش می‌داد. من هر چه در این زمینه یاد گرفته‌ام از ابوی است."
دایره و گستره علاقه‌مندان به استاد مؤذن‌زاده فقط به ایرانیان خلاصه نمی‌شود، بلکه ایشان در کشورهای دوست و همسایه فارس، ترک و عرب‌زبان هم از محبوبیت بالایی برخوردار است. استاد "هابیل علی‌اف" موسیقیدان برجسته اهل کشور آذربایجان در تمجید از استاد مؤذن‌زاده می‌گوید:" من باور نمی‌کنم شخصی بگوید من مسلمانم و با شنیدن صدای استاد سلیم به گریه نیفتد، چون هم موسیقی منطقی است و هم حرف‌هایش منطقی. من بعید می‌دانم کسی جانشین ایشان شود. به صدای خیلی از مداحی‌ها گوش داده‌ام، اما هنوز جایگزینی برای استاد سلیم پیدا نکرده‌ام."
پروفسور "واسیم محمد علی‌اف" رئیس دانشگاه الهیات باکو نیز درباره سلیم مؤذن‌زاده می‌گوید: " او امروز در کشور آذربایجان یکی از محبوب‌ترین هنرمندان و انسان‌ها به شمار می‌رود. خداوند تعالی به صدای او قدرتی لاهوتی داده است. صدای سلیم چنان اعجاز و زیبایی دارد که وقتی انسان به آن گوش می‌دهد، از خودش بی‌خود و به عالم لاهوت وصل می‌شود." علاقه هنرمندان و مردم کشور آذربایجان به سلیم مؤذن‌زاده به حدی بود که در سال 2003 برای مداحی در ختم "حیدر علی‌اف" سومین رئیس جمهور آذربایجان از او دعوت به عمل آوردند.
همچنین در میان هنرمندان ایرانی نیز افراد متعددی تا کنون تمجید و توصیفات بسیار زیبایی از نوحه‌خوان اثر "زینب زینب" داشته‌اند. حسام‌الدین سراج یکی از خوانندگان موسیقی اصیل ایرانی در مورد ایشان می‌گوید:" من یاد دارم که ایشان قیامتی برپا کرد. وآن طور که شنیده‌ام مجالس ایشان همیشه همین طور است. معمولاً خواننده‌ها وقتی شعری را انتخاب می‌کنند، اسیر افاعیل عروضی آن می‌شوند، ولی ایشان به هیچ وجه اسیر هیچ چیز نیست مگر اسیر خود حضرت سید الشهداء (ع). ایشان یکی از کسانی است که قدرت صدایش را از حضرت سیدالشهداء (ع) گرفته است." سید عباس سجادی از شاعران و پژوهشگران کشور نیز استاد سلیم را این‌گونه توصیف می‌کند:" به اعتقاد من استاد سلیم موذن زاده اردبیلی در ارائه نغمه‌های عاشورایی دارای سبک ویژه و خاصی هستند که خودشان سرسلسله این مکتب هستند و بسیاران در مداحی امروز به ویژه در اردبیل و استان‌های ترک زبان در حال تبعیت و تقلید مناسب از ایشان هستند."
جلیل پورکهن یکی دیگر از شاعران ایرانی در مورد سلیم مؤذن‌زاده چنین گفته است:" پیکر مراثی‌خوانی اردبیل را می‌توان به سه عنصر تقسیم کرد. ابتدای خود شاعر است، مرحله دوم شعر است و مرحله سوم نوحه‌خوان است و اگر این سه عنصر بتوانند به صورت صحیحی با یکدیگر هم‌خوانی داشته باشند، نتیجه و خروجی‌اش کارهایی می‌شود همچون آنچه استاد سلیم موذن زاده اردبیلی اجرا می‌کنند." ابوذر بیدار، محقق و پژوهشگر دینی نیز در مورد ایشان می‌گوید: آن طوری که من می‌توانم عرض کنم ایشان عاشق شیدای دل دردمند خویش است. یعنی وقتی می‌خوانند با تمام وجود می‌خوانند. ایشان عاشق حضرت سیدالشهداء است... طیّب‌الله انفاسه. خداوند نفس ایشان و حنجره طلایی ایشان را تا عمر دارند، از ایشان نگیرند."
استاد مؤذن‌زاده سرانجام صبح روز سه‌شنبه دوم آذرماه سال 1395 هجری شمسی پس از گذشت 80 سال عمر با وقارش در خانه خود درگذشت و به برادر مرحومش حاج رحیم مؤذن‌زاده پیوست. ودود مؤذن‌زاده فرزند استاد سلیم در مورد علت مرگ پدرش می‌گوید:" پدرم هیچ بیماری نداشت و حالش کاملا خوب بود و فقط یک سرماخوردگی خفیف داشت که در حال بهبود بود و این اتفاق ناگهانی بود و همه ما متعجب شدیم."
پس از مرگ فخر‌الذاکرین، مسئله وصیت ایشان مطرح شد. به گزارش ایسنا، استاد سلیم مؤذن‌زاده اردبیلی در مراسم جشن عید غدیرخم در حسینیه نمایشگاه رزمی فرهنگی عملیات خیبر در اردبیل گفت:"چند صباحی از عمر من باقی مانده و وصیت می‌کنم مرا با نوای "زینب زینب" در اردبیل تشییع و سپس برای تدفین به جوار بارگاه نوری امام رضا (ع) در مشهد مقدس انتقال دهند." البته پس از مرگ استاد سلیم، وصیت ایشان به هر دلیلی عملی نشد و پیکر این مداح گرانقدر در تاریخ پنج‌شنبه چهارم آذرماه سال 95 از مقابل مصلی اردبیل تشییع و سپس در بهشت زهرا (س) در قطعه مشاهیر و هنرمندان این شهر به خاک سپرده شد.