تقویم موسیقی - درگذشت حسین صبا - 18 اردیبهشت ماه

وی اولین استاد سنتور هنرستان موسیقی ملی بود که سنتورنوازی را نزد حبیب سماعی فرا گرفت و سپس به محضر ابوالحسن صبا رسید و نت خوانی و سنتور نوازی و پیانو را نزد این استاد تکمیل کرد. از شاگردان شاخص او خانم ارفع اطرایی است که خود صاحب تألیفاتی نیز می باشد. حسین صبا در جوانی وفات یافت و در مقبرۀ ظهیرالدوله به خاک سپرده شد. وی تألیفاتی در زمینۀ موسیقی دارد که از آن جمله هستند: “آموزش سنتور”؛ بخش دوم “کتاب شور” ، شامل آهنگ های ابوعطا ، افشاری ، بیات ترک ، دشتی و نوا؛ بخش سوم “کتاب شور” ، شامل آهنگ های همایون ، اصفهان ، ماهور و چهارگاه. او در دوران خود تنها نوازنده سنتور بود که تکنیک قدما را تا سر حد امکان و توان خود فرا گرفته بود . همچنین تنها نوازنده سنتور به غیر از ابوالحسن صبا بود که در آن دوره به خط نت آشنایی داشت. حسین صبا در سال ۱۳۰۳ و در تهران متولد شد؛ وی فرزند میرزا حسین خان صبا ملقب به کمال‌ السلطان و بنیانگذار روزنامه ستاره ایران بود. در سنین کودکی پدرش به علت مسایل سیاسی دستگیر و بر اثر شکنجه‌های متعدد در زندان رضاشاه دار فانی را وداع گفت و او زیر نظر مادر و خانواده مادری‌ اش بزرگ ‌شد. او در خانواده‌ای فوق‌العاده اصیل و علاقه‌مند به موسیقی پرورش یافت. حسین صبا از سنین نوجوانی موسیقی را شروع کرد و از محضر دو استاد :به طور محدود، استاد حبیب سماعی که برجسته‌ترین نوازنده سنتور آن دوره و سپس به صورت طولانی‌تر از محضر استاد ابوالحسن صبا استفاده کرد و در پیانو هم شاگرد استاد اصلانیان بود.

او در پیانو هم به اندازه سنتور مهارت داشت و بسیار مورد تحسین بود؛ ولی به علت شخصیت ماخوذ به حیایی که داشت تا اواخر دهه ۱۳۲۰ که روح‌الله خالقی وی را در برنامه رادیو معرفی کرد با جامعه موسیقی آن زمان حشر و نشری نداشت؛ در آن برنامه رادیویی صبا به تکنوازی سنتور پرداخت و از آن پس شناخته شد. در سال ۱۳۲۸ بعد از انحلال انجمن موسیقی ملی، روح‌الله خالقی هنرستان موسیقی ملی را تاسیس و برای تدریس سنتور از حسین صبا دعوت کرد.

بعد از فوت حبیب سماعی، تنها چند شاگرد از او باقی مانده بودند که آن‌ها فعالیت‌های حرفه‌ای موسیقی انجام نمی‌دادند؛ در واقع، سنتور در حال از بین رفتن بود و با کوشش صبا مقداری از مطالب و تکنیک‌های حبیب سماعی حفظ و ثبت شد؛ در واقع حسین صبا واسط دو نسل حبیب سماعی و فرامرز پایور می‌باشد. از حسین صبا نوارهای زیادی ضبط نشده است و تنها نوارهایی است که دوستان ایشان در محافل خصوصی ضبط کرده‌اند؛ البته حدود ۴۵ یا ۴۶ سال بعد از فوت وی، در آلبومی به نام صد سال سنتور، قطعه‌ای در دستگاه سه گاه از او منتشر شد و جامعه موسیقی ایران برای اولین بار صدای سنتور حسین صبا را شنید که البته این قطعه را در دوره بیماری نواخته بود.